تاریخچه
پیاده روی اربعین در سال های اخیر به عنوان یکی از شعائر اسلامی در جهان همه ساله همزمان با نزدیک شدن به بیستم صفر آغاز می شود و در این مراسم مسلمانان و ارادتمندان به اهل بیت (ع) به ویژه سید و سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین (ع) از هر دین و مذهبی در آن حضور می یابند و ارادت خود را به ایشان اعلام می کنند.
تاریخچه و اولین برنامه ویژه اربعین نیز در این روز به همین سال ( ۶۱ هجری قمری) و بازگشت اسرای کربلا به محل شهادت امام حسین (ع) و زیارت جابر بن انصاری از صحابه پیامبر (ص) در اولین چهلم شهدای کربلا باز می گردد و بعد از آن نیز امامان معصوم (ع) و شیعیان همه ساله برای زنده نگه داشتن این سنت همواره با برپایی عزاداری و مراسم مشابه تلاش های زیادی را برای احیای آن انجام داده اند و حتی یکی از پنج نشان افراد مومن نیز زیارت اربعین ذکر شده است که برای اولین بار از سوی جابر انصاری خوانده شد.
راهپیمایی در روز اربعین از زمان ائمه معصومین(ع) در بین شیعیان رایج بوده است. سید محمدعلی قاضی طباطبایی در کتاب تحقیق درباره اول اربعین سیدالشهداء، زیارت امام حسین در روز اربعین را سنت و رفتار مداومِ شیعیان از زمان ائمه دانسته که در زمان بنی‌امیه و بنی‌عباس نیز به این حرکت پایبند بوده‌اند.( قاضی طباطبایی، ۱۳۶۸ش، ص۲.)
نقل است پس از دوره شیخ انصاری سنت راهپیمایی اربعین فراموش شده بود و مرحوم محدث نوری(ره) آن را احیا کرد. گزارشی از سال ۱۳۸۸ق/۱۹۶۷م مراسم اربعین در کربلا موجود است که اجتماع در این مراسم را به اجتماع مسلمانان در مکه تشبیه و به حضور هیئت‌های عزاداری در آن اشاره کرده که برخی به ترکی، عربی، فارسی و اردو مرثیه می‌خوانده‌اند. نویسنده گزارش، جمیعت راهپیمایان اربعین را بیش از یک میلیون نفر تخمین زده است.( شبر، ادب الطف و شعراء الحسین، ج۱، ص۴۱.)
اما در اواخر قرن ۱۴ قمری حزب بعث عراق، با برگزاری مراسم راهپیمایی اربعین مخالفت کرد و با راهپیمایی‌کنندگان با خشونت رفتار می‌شد. این مسئله موجب کم‌رونق شدن این مراسم گردید. آیت‌الله سید محمد صدر در دوره‌ای، پیاده‌روی به کربلا را واجب اعلام کرده بود.( مظاهری، ۱۳۹۵ش، ص۱۰۲.)
در سال ۱۳۹۷ق حزب بعث برگزاری مراسم‌های مذهبی و برقراری موکب و پیاده‌روی به کربلا را ممنوع اعلام کرد؛(المؤمن، ۲۰۰۴م، ص۱۶۵.) اما مردم نجف در ۱۵ صفر آن سال آماده برگزاری مراسم پیاده‌روی اربعین شده و به سمت کربلاء حرکت کردند. این حرکت با برخورد حکومت صدام حسین مواجه شد و تعدادی از مردم کشته و گروهی نیز زندانی شدند. سید محمدباقر حکیم در این انتفاضه به حبس ابد محکوم شد(الأسدی، موجز تاریخ العراق السیاسی الحدیث، ۲۰۰۱م، ص۱۰۳.) و برای برخی علما همچون علامه عسکری، سید محمدحسین فضل‌الله که از عراق فرار کرده بودند، نیز حکم اعدام غیابی صادر شد.
افزایش زائران اربعین
با سقوط حزب بعث عراق در سال ۲۰۰۳م، مراسم راهپیمایی اربعین بار دیگر در عراق احیا شد و پس از آن، هر ساله جمعیت بیشتری نسبت به سال قبل در آن شرکت می‌کند. در آغاز این حرکت، دو تا سه میلیون نفر در آن حضور داشتند؛ ولی در سال‌های بعد تعداد زائران شرکت‌کننده در این راهپیمایی به بیش از ده میلیون نفر رسید؛ تا جایی که آن را از بزرگ‌ترین راه‌پیمایی‌ها یا گردهمایی‌های مذهبی جهان دانسته‌اند.( سایت روزنامه لوموند فرانسه)
در گزارشی در سال ۱۳۹۵ش (۲۰۱۶م) طی اطلاعیه‌ای اعلام کرد در سیزده روزِ منتهی به اربعین (یعنی از ۷ صفر تا ۲۰ صفر) بیش از یازده میلیون و دویست هزار نفر وارد کربلا شدند. در سال ۱۳۹۷ش (۲۰۱۸م)، در ده روز منتهی به اربعین (از ۱۰ تا ۲۰ صفر) بیش از یازده میلیون و هشتصدو پنجاه هزار نفر از دروازه‌های اصلی کربلا وارد این شهر شده‌اند. کسانی که از کوچه‌های فرعی وارد کربلا شده‌اند و یا به هر دلیلی وارد مرکز شهر (محدوده‌ای با شعاع حدود سه کیلومتری از حرم) نشده بودند، در این آمار محاسبه نشدند.( سایت رسمی آستانه¬های حضرت عباس و امام حسین(ع).) درباره تعداد زائران آمارهای متعدد دیگری نیز در سایت‌های و رسانه‌های خبری منتشر شده است؛ برخی گزارش‌ها از مشارکت ۱۵ میلیون زائر شیعه در این راهپیمایی خبر داده‌اند. در برخی دیگر از گزارش‌ها این تعداد ۲۰ میلیون نیز گزارش شده است.(خبرگزاری های فردا و ایلنا)
طولانی‌ترین راهپیمایی جهان متعلق به مراسم اربعین است. مسیرهای اصلی سفر زائران به کربلا بیش از 640کیلومتر طول دارند و عشق و همت و استقامت اربعینی‌ها به برگزاری طولانی‌ترین راهپیمایی جهان منجر شده است.
پیاده‌روی اربعین بزرگ‌ترین مراسم اطعام و پذیرایی در جهان است. حدود700 میلیون وعده غذا شامل صبحانه و ناهار و شام و همچنین میان وعده بین زائران اربعین توزیع می‌شود که بخش عمده آن با هزینه‌های شخصی مردم عراق و روستاییان و کشاورزان مناطق اطراف کربلا و البته داوطلبانی در کشورهای همسایه طبخ می‌شود و به کمک‌های دولتی و بین‌المللی نیازمند نیست.
مسیرهای پیاده‌روی اربعین میزبان بزرگ‌ترین تجمع خدمات داوطلبانه و رایگان در دنیاست. در واقع در پیاده‌روی اربعین بیشترین میزان کار داوطلبانه در یک رویداد اتفاق می‌افتد. بنا به اعلام بیش از ۱۷ هزار موکب و مضیف در مسیرهای پیاده‌روی اربعین برای پذیرایی و اطعام زائران و ارائه خدمات بهداشتی، درمانی و رفاهی بر پا می‌شود.
البته در این میان باید یادآور شد که راهپیمایی اربعین در سال های اخیر مختص به پیروان مذهب و یا دین خاصی نیست و به یک گردهمایی برای شیفتگان اهل بیت (ع) و عاشقان ایشان تبدیل شده است تا جایی که می توان از پیروان ادیان و مذاهب الهی همچون اهل سنت و مسیحیان و کلیمیان و حتی دیگر آیین های موجود در جهان همچون زرتشتیان و بودائیان و ایزدیان در بین حاضران در راهپیمایی اربعین یافت و برخی از آن به عنوان مقدمه ، مانور و زمینه ای برای ظهور منجی بشریت یاد می کنند.
«عَنْ بَشِیرٍ الدَّهَّانِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع. قَالَ: إِنَّ الرَّجُلَ لَیَخْرُجُ إِلَى قَبْرِ الْحُسَیْنِ ع. فَلَهُ إِذَا خَرَجَ مِنْ أَهْلِهِ بِأَوَّلِ خُطْوَهٍ مَغْفِرَهُ ذُنُوبِهِ- ثُمَّ لَمْ یَزَلْ یُقَدَّسُ بِکُلِّ خُطْوَهٍ حَتَّى یَأْتِیَهُ فَإِذَا أَتَاهُ نَاجَاهُ اللَّهُ تَعَالَى فَقَالَ عَبْدِی سَلْنِی أُعْطِکَ ادْعُنِی أُجِبْکَ اطْلُبْ مِنِّی أُعْطِکَ سَلْنِی حَاجَهً أقضی‌ها [أَقْضِهَا]لَکَ قَالَ وَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع. وَ حَقٌّ عَلَى اللَّهِ أَنْ یُعْطِیَ مَا بَذَلَ.»( باب چهل و نهم کتاب کامل الزیارات)
بشیر دهّان، می‌گوید؛ حضرت ابى عبد اللَّه علیه السّلام فرمودند: شخصى که به زیارت قبر حضرت حسین بن على علیهما السّلام می رود، زمانى که از اهلش جدا شد با اولین گامى که برمی دارد تمام گناهانش آمرزیده می شود سپس با هر قدمى که برمی دارد پیوسته تقدیس و تنزیه شده تا به قبر برسد و هنگامى که به آنجا رسید حق تعالى او را خوانده و با وى مناجات کرده و می‌فرماید: بنده من! از من بخواه تا به تو اعطاء نمایم، من را بخوان اجابتت نمایم، از من طلب کن به تو بدهم، حاجتت را از من بخواه تا برایت روا سازم. راوى می‌گوید، امام علیه السّلام فرمودند: و بر خداوند متعال حق و ثابت است آنچه را که بذل نموده اعطاء فرماید.